Là một trong 2 người tiên phong xây dựng ngành toán học của Việt Nam, giáo sư Hoàng Tụy còn là "cha đẻ" của lĩnh vực tối ưu hóa toàn cục (Global Optimization) trong toán học ứng dụng.

Cuộc đời ông là một tấm gương về tài năng và nhân cách lớn; động khoa học giáo dục không mệt mỏi, dù khi đang sung sức hay lúc tuổi đã cao. Ông cũng là một trí thức nổi tiếng với sự thẳng thắn, nhiều tâm huyết với đất nước.

Giáo sư Hoàng Tụy.

Tháng 12.2017, tại hội thảo quốc tế về toán học nhân kỷ niệm sinh nhật lần thứ 90 của giáo sư Hoàng Tụy, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, dân tộc Việt Nam thời nào cũng có những nhân tài kiệt xuất.

Giáo sư Hoàng Tụy sinh năm 1927 tại làng Xuân Đài, thị xã Điện Bàn, Quảng Nam, là cháu nội của cụ Hoàng Văn Bảng - em ruột của Tổng đốc Hà Nội Hoàng Diệu. Các anh em ông có 7 người đỗ đạt thì 5 người làm giáo sư đại học như Hoàng Phê (ngôn ngữ học), Hoàng Quý (vật lý), Hoàng Kiệt (mỹ thuật), Hoàng Tụy và Hoàng Chúng (toán học)…

Được giới thiệu là "giỏi văn học Pháp", nhưng ngay từ thời trung học, Hoàng Tụy đã bộc lộ thiên hướng toán học.

Năm 1951, ông theo học Trường Khoa học cơ bản do Lê Văn Thiêm phụ trách. Năm 1954, Hoàng Tụy bắt đầu dạy toán tại Trường Đại học Khoa học, sau là Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Tháng 3.1959, ông trở thành một trong 2 người Việt Nam đầu tiên bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ khoa học toán - lý tại Đại học Lomonosov tại Moskva. Từ năm 1961 đến 1968 ông là Chủ nhiệm Khoa Toán của Đại học Tổng hợp Hà Nội; là Viện trưởng Viện Toán học Việt Nam từ năm 1980 đến 1989.

Năm 1964, ông đã phát minh ra phương pháp "lát cắt Tụy" (Tuy's cut) và được coi là cột mốc đầu tiên đánh dấu sự ra đời của một chuyên ngành toán học mới: Lý thuyết tối ưu toàn cục (global optimization). Vào tháng 8.1997, Viện Công nghệ Linköping (Thụy Điển) đã tổ chức hội thảo quốc tế với chủ đề "Tìm tối ưu từ địa phương đến toàn cục", được tổ chức để tôn vinh giáo sư Hoàng Tụy, "người đã có công trình tiên phong trong lĩnh vực tối ưu toàn cục và quy hoạch toán học tổng quát" và nhân dịp giáo sư tròn 70 tuổi.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mừng sinh nhật lần thứ 90 của giáo sư Hoàng Tụy tại Viện Toán học Việt Nam.

Năm 2007, ông cùng các cộng sự thành lập Viện Nghiên cứu phát triển IDS mà ông là Chủ tịch Hội đồng viện, chuyên nghiên cứu các vấn đề liên quan đến các chính sách, chiến lược, kế hoạch phát triển cho các cơ quan nhà nước và các tổ chức kinh tế - xã hội.

Tháng 12.2007, một hội nghị quốc tế về "Quy hoạch không lồi" đã được tổ chức ở Rouen, Pháp để ghi nhận những đóng góp tiên phong của giáo sư Hoàng Tụy cho lĩnh vực này nói riêng và cho ngành tối ưu toàn cục nói chung nhân dịp ông tròn 80 tuổi.

Tháng 9.2011, ông là người đầu tiên nhận được Giải thưởng Constantin Caratheodory do Đại hội Quốc tế tối ưu toàn cục đề xướng cho những đóng góp tiên phong và nền tảng trong lĩnh vực này.

Ông đã có hơn 100 công trình đăng trên các tạp chí có uy tín quốc tế về nhiều lĩnh vực khác nhau của toán học; là tổng biên tập của 2 tạp chí toán học tại Việt Nam (1980 - 1990), ủy viên ban biên tập của 3 tạp chí toán học quốc tế. Với nhiều thành tựu xuất sắc, giáo sư Hoàng Tụy được trao các danh hiệu như tiến sĩ danh dự Trường Đại học Linköping, Thụy Điển (1995); Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I (1996); Giải thưởng Phan Châu Trinh (2010); Giải thưởng Constantin Carathéodory (2011).

P.V